Wraz z zapoczątkowaną w XVIII-wiecznej Anglii rewolucją industrialną, która stopniowo rozpowszechniła się na cały świat całkowicie odmieniając oblicze cywilizacji, zaczęto coraz odważniej mówić o rozwoju technicznym [1]. Uznawane niegdyś za nierealne podróże w powietrzu, dziś stanowią jeden z najbardziej podstawowych środków komunikacji dalekodystansowej. Ważące po kilkadziesiąt ton komputery sprzed kilku dekad, współcześnie nawet w najmniejszym stopniu nie są w stanie dorównać wydajności poręcznego smartfona [2]. Po ogromnym sukcesie rewolucji przemysłowej, której świadkami byli nasi niedalecy przodkowie, zza horyzontu postępu zdaje się nadchodzić nowa epoka, która swą „rewolucyjnością” przebija wszelkie dotychczasowe osiągnięcia człowieka – era masowej cyfryzacji [3]. Osobom żyjącym w XXI wieku przyszło obserwować na świecie prawdziwy rozkwit „rewolucji cyfrowej”. Czynności, których wykonywanie szczyciło się nawet kilkuset letnią tradycją, na skutek udogodnień Internetu przybrały całkowicie nową formę – dostosowaną do błyskawicznie zmieniających się uwarunkowań społecznych, kulturowych i – przede wszystkim – technologicznych.
Rewolucja cyfrowa zaczęła się w momencie przejścia z technologii mechanicznej do elektroniki cyfrowej pod koniec lat 50. XX wieku, choć globalny charakter osiągnęła dopiero kilkadziesiąt lat później [4]. Termin ten stał się popularny w latach 70. i jest używany po dziś dzień. Kluczowym etapem rewolucji było wynalezienie Internetu, rozwój sprzętu komputerowego oraz technologii komórkowej. Obecnie szeroko pojęta cyfryzacja obejmuje automatyzację, przetwarzanie i wymianę danych, a jej wpływ dotyczy wielu dziedzin życia.
Wpływ rewolucji cyfrowej na rozwój miast jest już widoczny niemalże w każdym obszarze funkcjonowania dużych aglomeracji. Wraz z rozwojem nowych technologii, miasta otrzymały niespotykaną dotychczas możliwość wykorzystania sztucznej inteligencji w efektywnym zarządzaniu poszczególnymi działami administracji lokalnej oraz usługami komunalnymi. Podmioty wdrażające tego rodzaju technologie nazywane są miastami inteligentnymi (ang. smart cities) – wykorzystują one dane i techniki informatyczne, aby poprawić jakość życia swoich mieszkańców [5]. Dzięki systemom zbierania i analizy danych, władze miast mogą lepiej planować transport publiczny, zwiększać bezpieczeństwo czy obniżać koszty energii. Technologie mobilne i aplikacje na smartfony pozwalają także na łatwiejsze i wydajniejsze korzystanie z usług publicznych, takich jak transport, oświetlenie czy dostęp do informacji o otoczeniu. Zintegrowane systemy transportowe oparte na danych satelitarnych, sieciach komórkowych i innych rozwiązaniach informatycznych, takie jak inteligentne sygnalizacje świetlne czy kierowanie ruchem, umożliwiają łatwiejsze i szybsze przemieszczanie się po mieście, co niewątpliwe wpływa korzystnie na jakość życia jego mieszkańców. Współpraca między gminami a partnerami biznesowymi z sektora prywatnego może prowadzić do rozwoju nowych technologii z zakresu elektromobilności, takich jak samochody autonomiczne czy drony dostarczające paczki i przesyłki, które mogą przyczynić się do jeszcze większej efektywności miast i przyśpieszać proces urbanizacji [6].
Koncepcja smart city nie ogranicza się oczywiście wyłącznie do elementów związanych z cyfryzacją. W jakich wiec obszarach funkcjonowania miast może zostać wykorzystana nowoczesna technologia? Właściwie – w każdych. Są jednak aspekty, z którymi urbaniści wiążą szczególną nadzieję na poprawę obecnej sytuacji. Do takich zagadnień należą m.in.:
1. Zarządzanie ruchem w smart city: jakie regulacje i narzędzia są potrzebne, aby zapewnić płynny ruch w inteligentnych miastach, takie jak automatyczne sygnalizacje świetlne, systemy parkingowe i zarządzanie transportem publicznym? Poprzez współpracę z sektorem prywatnym, m.in. z dostawcami zaawansowanych systemów nawigacji takich jak Google czy Apple, miasta mogą być w stanie odpowiednio dostosować pierwszeństwa na drogach oraz inne regulacje administracyjne tak, by zmniejszyć ryzyko występowania zatorów drogowych i przyśpieszyć podróżowanie z punktu A do punktu B. Jednocześnie, dzięki lokalizatorom umieszczonym w pojazdach komunikacji miejskiej, pasażerowie za pomocą aplikacji będą w stanie na bieżąco obserwować ewentualne utrudnienia w ruchu, w tym przede wszystkim opóźnienia transportowe [7].
2. Cyberbezpieczeństwo w smart city: jakie środki bezpieczeństwa muszą być wprowadzone, aby zabezpieczyć systemy smart city przed cyberatakami i innymi zagrożeniami związanymi z działalnością przestępców internetowych?
3. Regulacje dotyczące inteligentnego oświetlenia: jakie regulacje powinny być wprowadzone, aby zapewnić odpowiednie oświetlenie ulic i dróg, jednocześnie oszczędzając energię? Problematyka ta zdaje się być szczególnie istotna, zwłaszcza mając na uwadze ostatnie wydarzenia związane z rosyjską agresją na Ukrainę. Ograniczenia stałego zużycia energii z pewnością przyczynia się do zwiększenia rezerwy elektrycznej w Polsce, a tym samym podwyższenie poziomu bezpieczeństwa i niezależności państwa. W ostatnich latach, w związku z rosnącymi cenami energii, wiele gmin postanawia ograniczyć oświetlanie niektórych ulic z uwagi na brak wystarczających środków. Nowe technologie pozwolą, poprzez całodobowe monitorowania zagęszczenia ruchu, właściwie ułożyć algorytm oświetlania najczęściej używanych dróg miejskich [8].
4. Ochrona danych osobowych w smart city: jakie regulacje muszą być wprowadzone, aby chronić prywatność mieszkańców i zapewnić bezpieczeństwo danych zbieranych przez systemy smart city? W dobie obejmowania przez monitoring miejskich coraz większych powierzchni, rodzą się zagrożenia związane z naruszaniem prawa do ochrony prywatnych informacji i wizerunku osób fizycznych. Dzięki rozwojowi technologii związanych z zabezpieczaniem i szyfrowaniem baz danych, zwiększa się bezpieczeństwo mieszkańców.
5. Regulacje dotyczące odpadów: jakie regulacje i narzędzia są potrzebne, aby zarządzać odpadami w sposób inteligentny, takie jak inteligentne kontenery, systemy sortowania i recyklingu? Gospodarka komunalna stanowi jeden z elementarnych obszarów działalności miast. Zgodnie z ustawą z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, gminy lub ich związki mają obowiązek przeprowadzania selektywnej zbiórki odpadów z gospodarstw domowych. Rozwój algorytmów matematycznych umożliwiających właściwe zarządzanie logistyką zbierania odpadów pozytywnie wpłynie na jakość usług świadczących przez przedsiębiorstwa komunalne lub inne podmioty działające na zlecenie gmin. Ponadto, systemy rozpoznawania odpadów i automatycznego recyklingu pozwolą na zmniejszenie kosztów selekcji śmieci poprzez mniejsze zapotrzebowanie na pracowników [9].
6. Regulacje dotyczące zarządzania zasobami wodnymi: jakie regulacje i narzędzia są potrzebne, aby zarządzać zasobami wodnymi w inteligentny sposób, takie jak systemy monitorowania zużycia wody i inteligentne systemy nawadniania? Mechanizmy te mogą wpłynąć pozytywnie nie tylko na gospodarkę wodociągów miejskich, lecz także na sposoby nawadniania parków i zieleni miejskiej [10].
7. Regulacje dotyczące energetyki w smart city: jakie regulacje i narzędzia są potrzebne, aby zarządzać energią w sposób inteligentny, takie jak inteligentne sieci energetyczne, systemy magazynowania energii i inteligentne systemy zarządzania energią w budynkach? Dzięki racjonalnemu, dokonywanemu na podstawie odpowiedniego algorytmu zarządzaniu energią, będziemy w stanie inwestować zaoszczędzoną energię w zupełnie nowe inwestycje [11].
8. Regulacje dotyczące innowacyjnych technologii w smart city: jakie regulacje są potrzebne, aby promować innowacyjne technologie i usługi w smart city, takie jak blockchain, sztuczna inteligencja i big data? Poza samym zaprojektowaniem, zakupem i wdrożeniem w życie nowych instrumentów usprawniających funkcjonowanie miast, istotne są także techniki promocyjne, aby uświadomić mieszkańców o możliwości korzystania z tych udogodnień. Smart city powinno być oparte na dialogu społecznym i dbaniem o linię kontaktu między władzami gmin a resztą społeczeństwa, ponieważ tylko właściwe instruowanie i zainteresowanie odbiorców usługami gminnymi pozwoli na zapewnienie faktycznej przydatności wprowadzanych instrumentów.
9. Regulacje dotyczące dostępu do informacji publicznej w smart city: jakie regulacje muszą być wprowadzone, aby zapewnić transparentność w działaniach miast i umożliwić mieszkańcom dostęp do informacji publicznej? Obszar ten jest szczególnie istotny z perspektywy postępującej cyfryzacji i digitalizacji usług publicznych. Za pomocą ułatwień, jakie niesie ze sobą stosowanie sieci internetowej, mieszkańcy będą mogli mieć zapewniony prostszy dostęp do przejrzyście podanej informacji publicznej nawet bez wychodzenia z domu, bezpośrednio z poziomu komputerów osobistych samych zainteresowanych.
10. Regulacje dotyczące partycypacji mieszkańców w smart city: jakie regulacje muszą być wprowadzone, aby umożliwić mieszkańcom aktywny udział w procesie podejmowania decyzji w zakresie rozwoju smart city i zapewnić ich uczestnictwo w działaniach miasta? W tym zakresie istotnym jest, aby uświadomić władzom, że to mieszkańcy danych obszarów są najbardziej świadomi swoich potrzeb. Pozytywnym zjawiskiem, świadczącym o rozwoju cywilizacyjnym w omawianej kwestii, jest coraz częstsze przeprowadzanie konsultacji (w tym glosowania) nad wydatkowaniem środków z „budżetu obywatelskiego”. Zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie gminnym, w wypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy mogą być przeprowadzane na jej terytorium konsultacje z mieszkańcami gminy. Ponadto, w ramach budżetu obywatelskiego mieszkańcy w bezpośrednim głosowaniu decydują corocznie o części wydatków budżetu gminy. Powyżej wskazana ustawa stanowi, że zadania wybrane w ramach budżetu obywatelskiego zostają uwzględnione w uchwale budżetowej gminy. Rada gminy w toku prac nad projektem uchwały budżetowej nie może usuwać lub zmieniać w stopniu istotnym zadań wybranych w ramach budżetu obywatelskiego. W gminach będących miastami na prawach powiatu utworzenie budżetu obywatelskiego jest obowiązkowe, z tym, że wysokość budżetu obywatelskiego wynosi co najmniej 0,5% wydatków gminy zawartych w ostatnim przedłożonym sprawozdaniu z wykonania budżetu. Ustawodawca zatem nijako zmusza większe miasta do wdrożenia mechanizmów „budżetu obywatelskiego”, choć zgodnie z filozofią istnienia samorządów – tego rodzaju inicjatywa powinna być interesująca z perspektywy wszystkich jednostek terytorialnych, także mniejszych gmin.
Przedstawione w niniejszym tekście obszary funkcjonowania i rozwoju smart city stanowią jedynie przykładowe zestawienie możliwości, jakie dają władzom miejskim nowe technologie. Ostatecznie, wraz z prężnym postępem technicznym, być może za kilka lat ujawnią się zupełnie nowe, rewolucyjne rozwiązania, które całkowicie zmienią znane nam panoramy polskich aglomeracji. Ogromne szanse wiążą się z coraz prężniej rozwijającym się sektorem sztucznej inteligencji, choć jednocześnie – o czym warto pamiętać – AI niesie także za sobą pewne zagrożenia, o czym już jakiś czas temu we wspólnym liście otwartym ostrzegali czołowi działacze z tego segmentu z organizacji Future of Life Institute. Pod listem podpisali się m.in. Elon Musk, Steve Wozniak czy Max Tegmark [12]. Pomimo to, z całą pewnością można przyznać, że rozwój miast inteligentnych w znacznej części segmentów jest właściwie nieunikniony, a atrakcyjność życia w dużych aglomeracjach najprawdopodobniej będzie wykazywała stały wzrost w przeciągu najbliższych kilkunastu lat.
Przypisy:
[1] https://wielkahistoria.pl/rewolucja-przemyslowa-dlaczego-najwiekszy-przewrot-technologiczny-w-dziejach-rozpoczal-sie-w-anglii/
[2] https://www.benchmark.pl/aktualnosci/historia-rozwoju-komputerow-i-laptopow.html
[3]https://cyberpolicy.nask.pl/spoleczenstwo-informacyjne-w-czasach-cyfrowej-rewolucji-o-zjawisku-banki-informacyjnej-i-jego-nastepstwach/
[4]https://courses.minnalearn.com/pl/courses/digital-revolution/the-digital-revolution/what-is-the-digital-revolution/
[5]https://commission.europa.eu/eu-regional-and-urban-development/topics/cities-and-urban-development/city-initiatives/smart-cities_en
[6] https://menadzerfloty.pl/ochrona-srodowiska/jak-polskie-miasta-wspieraja-elektromobilnosc/
[7] https://www.phoenixcontact.com/pl-pl/galezie-przemyslu/aplikacje/inteligentne-zarzadzanie-ruchem
[8]https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/do-miast-wkracza-nowoczesne-i-inteligentne-oswietlenie-52967.html
[9]https://www.poznan.pl/mim/bm/news/inicjatywy-radnych,c,13/system-inteligentnej-segregacji-odpadow,159548.html
[10] https://blog.ecol-unicon.com/sztuczna-inteligencja-sektorze-wodnym/
[11]https://www.cire.pl/artykuly/centrum-prasowe/114481-jak-sztuczna-inteligencja-moze-pomoc-sektorowi-energetycznemu
[12] https://spidersweb.pl/2023/03/elon-musk-future-of-life-institute-list-otwarty.html
Źródła:
– akty prawne:
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U.2022.699 t.j. z dnia 2022.03.29);
- Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U.2023.40 t.j. z dnia 2023.01.05)
– inne:
- M. Ryba, Czym jest koncepcja smart city, a zatem dlaczego powinniśmy je nazywać miastem sprytnym, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu; nr 467 rok 2017; s. 82-90;
- A. Korenik, Smart Cities – Inteligentne miasta w Europie i Azji; Warszawa 2019 r.
