Kary pieniężne w ustawie o elektromobilności i paliwach alternatywnych

Aby normy prawne faktycznie odnosiły realny skutek i oddziaływały na rzeczywistość, należy pamiętać o konieczności ich odpowiedniego usankcjonowania. W przeciwnym wypadku dyspozycja pozbawiona sankcji, tak zwana lex imperfecta, nie będzie w stanie realizować odpowiednich, zamierzonych celów. Problematyka tego rodzaju norm poruszana jest w doktrynie od wielu lat. Nazwa leges imperfectae oraz rozwiązania normatywne z tym związane występowały już w czasach rzymskich, gdzie wyróżniano leges perfectae – normy, których przekroczenie powoduje nieważność podjętych czynności; leges plus quam perfectae – powodujące nieważność czynności i dodatkową karę; lex minus quam perfectae – których naruszenie przy zachowaniu ważności czynności powoduje karę oraz leges imperfectae – pozbawione jakichkolwiek sankcji prawnych. W prawie rzymskim przykładem ustawy tego ostatniego rodzaju była lex Cincia (rok 204 p.n.e.), która zakazywała – poza pewnym zakresem osób – nadmiernych darowizn, lecz nie przewidywała żadnych negatywnych skutków w przypadku złamania tego zakazu [1].

W celu zapewnienia właściwej realizacji przepisów, które prawodawca wprowadził w ustawie z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (dalej: „ustawa o elektromobilności”), zdecydowano się na zastosowanie instrumentów zabezpieczających w postaci katalogu deliktów administracyjnych oraz odpowiednich kar pieniężnych [2]. Mechanizmy te są jednymi z podstawowych rodzajów sankcji prawnoadministracyjnych i wywołują istotny wpływ na kształtowanie modelu stosunków na linii państwo – obywatel. Często administracyjne kary pieniężne adresowane są wyłącznie do przedsiębiorców, jednak mogą także – jak np. w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, dotykać osób fizycznych.

Zgodnie z art. 189b kodeksu postępowania administracyjnego przez administracyjną karę pieniężną rozumie się określoną w ustawie sankcję o charakterze pieniężnym, nakładaną przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji, w następstwie naruszenia prawa polegającego na niedopełnieniu obowiązku albo naruszeniu zakazu ciążącego na osobie fizycznej, osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej [3].

Kary administracyjne w ustawie o elektromobilności

O administracyjnych karach pieniężnych mówi art. 45 ustawy o elektromobilności. Zgodnie z nim, karze podlega przedsiębiorca, który:

1. nie przestrzega obowiązku zapewnienia dostawcom usługi ładowania dostępu, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 10 – kara w wysokości od 5000 zł do 150 000 zł;
2. uzależnia świadczenie usługi ładowania w ogólnodostępnej stacji ładowania od uprzedniego zawarcia przez posiadacza pojazdu elektrycznego lub pojazdu hybrydowego umowy w formie pisemnej lub elektronicznej – kara w wysokości od 1000 zł do 50 000 zł;
3. nie zapewnia w ogólnodostępnej stacji ładowania wykorzystania energii elektrycznej wyłącznie w celu: ładowania; ładowania lub wymiany akumulatora służącego do napędu pojazdu elektrycznego, pojazdu hybrydowego, autobusu zeroemisyjnego lub pojazdu silnikowego niebędącego pojazdem elektrycznym; zapewnienia funkcjonowania stacji – kara w wysokości od 5000 zł do 50 000 zł;
4. nie zapewnia przeprowadzenia odpowiednich badań, o których mowa w omawianej ustawie lub eksploatuje stacje ładowania, punkty ładowania zainstalowane na stacji ładowania lub stanowiące element infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego, stacje gazu ziemnego lub stacje wodoru pomimo wydania decyzji o wstrzymaniu eksploatacji – kara wynosi 20 000 zł w przypadku niezapewnienia przeprowadzenia badań, o których mowa w art. 16 ust. 1, lub eksploatacji stacji ładowania lub punktu ładowania zainstalowanego na stacji ładowania lub stanowiącego element infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego pomimo wydania decyzji, o której mowa w art. 16 ust. 4; 50 000 zł – w przypadku niezapewnienia przeprowadzenia badań, o których mowa w art. 27 ust. 1 lub art. 29c ust. 1; 100 000 zł – w przypadku eksploatacji stacji ładowania lub punktu ładowania stanowiącego element infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego lub stacji gazu ziemnego, lub stacji wodoru, pomimo wydania decyzji, o której mowa w art. 27 ust. 4, art. 29c ust. 4 lub art. 29f ust. 7 lub ust. 8 pkt 1 i 2. Karę płaci się odpowiednio za każdą stację ładowania, również w przypadku punktów ładowania zainstalowanych na stacji ładowania, punkt ładowania stanowiący element infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego, stację gazu ziemnego albo stację wodoru;
5. eksploatuje punkty zasilania jednostek pływających energią elektryczną z lądu lub punkty bunkrowania skroplonego gazu ziemnego (LNG) pomimo wydania decyzji o wstrzymaniu eksploatacji – w wysokości od 20 000 zł do 100 000 zł;
6. będąc operatorem systemu dystrybucyjnego gazowego nie opracowuje programu budowy stacji gazu ziemnego, o którym mowa w omawianej ustawie – kara w wysokości od 5000 do 500 000 zł;
7. buduje stację gazu ziemnego niezgodnie z wymaganiami przewidywanymi przez omawianą ustawę – kara w wysokości od 10 000 do 2 000 000 zł;
8. będąc podmiotem zarządzającym portem należącym do sieci bazowej TEN-T nie zapewnia, aby w tym porcie był dostępny punkt bunkrowania skroplonego gazu ziemnego – kara w wysokości od 50 000 zł do 1 000 000 zł;
9. będąc do tego zobowiązanym nie przestrzega obowiązków informacyjnych, o których mowa w art. 41 omawianej ustawy – kara w wysokości od 500 do 2000 zł;
10. nie przestrzega obowiązku, zgodnie z którym operator ogólnodostępnej stacji ładowania, operator stacji gazu ziemnego lub operator stacji wodoru świadczący usługę tankowania wodoru są obowiązani do dokonania zgłoszenia do rejestru przy użyciu formularza elektronicznego – kara w wysokości 2 000 zł.

Warto mieć jednak na uwadze, że zgodnie z art. 45 ust. 3 ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, wysokość kary pieniężnej nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

W zależności od źródła danej kary administracyjnej, organami zobowiązanymi do jej wymierzenia są:

– Prezes Urzędu Regulacji Energetyki;

– Prezes Urzędu Transportu Drogowego;

– Dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego;

– właściwy terytorialnie dyrektor urzędu morskiego;

– wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej.

Prezes URE wymierza kary w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów. Karę pieniężną uiszcza się w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej nałożeniu stała się prawomocna. Od aktu wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej przysługuje odwołanie do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, natomiast w przypadkach, gdy decyzję wydaje dyrektor urzędu morskiego – organem odwoławczym jest minister właściwy do spraw gospodarki morskiej. Jeśli akt wydał Prezes URE, organem odwoławczym jest minister właściwy do spraw energii, a jeśli Dyrektor TDT – minister właściwy do spraw transportu.

Jak zauważa A. Piotrowska w Komentarzu do ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych pod redakcją F. Grzegorczyka i A. Mitusia, „Komentowany artykuł zawiera katalog deliktów administracyjnych i administracyjnych kar pieniężnych stanowiących dolegliwość za ich popełnienie. Administracyjne kary pieniężne stanowią jeden z rodzajów sankcji administracyjnych związanych z odpowiedzialnością administracyjną. Jednocześnie stanowią element administracyjnoprawnego modelu regulowania stosunków społecznych. Jak wskazuje TK w wyroku z 15.01.2007 r. kara administracyjna nie jest bowiem odpłatą za popełniony czyn, lecz stanowi środek przymusu służący zapewnieniu realizacji wykonawczo zarządzających zadań administracji. Ustawodawca wprowadzając instytucję odpowiedzialności administracyjnej, oddziałuje na zachowania rynkowe przedsiębiorców, skłaniając ich do realizowania pożądanych przez ustawodawcę celów publicznych. Będą to zarówno cele krajowe (zwłaszcza wskazane w Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), jak i unijne z racji tego, iż ustawa ta stanowi implementację dyrektywy 2014/94. Ponadto zastosowana tutaj konstrukcja jest instrumentem realizacji celów środowiskowych, m.in. wynikających z Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ (zwłaszcza celu 7, 9, 11–13). Cele te mają realizować obowiązki nałożone przez ustawy na przedsiębiorców, które z racji zagrożenia sankcją administracyjną w przypadku ich niezrealizowania mają charakter publicznoprawny. Niektóre z nich mogą wynikać z norm o podwójnym skutku publiczno- i prywatno-prawnym. Tym samym przedsiębiorcy w określonych sytuacjach faktycznych, związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą, są podmiotami administrowanymi. Poprzez konstrukcję sankcji administracyjnych, w postaci administracyjnych kar pieniężnych, ustawodawca ingeruje w sferę praw majątkowych jednostki oraz prawa przedsiębiorców wynikające z wolności działalności gospodarczej. Czyni to jednak w interesie publicznym wobec tych przedsiębiorców, którzy nie przestrzegają sposobu realizacji tego prawa w obszarze elektromobilności. Niezgodność zachowania danego przedsiębiorcy z ustawowym wzorcem jest podstawą do nałożenia, w drodze decyzji administracyjnej, kary pieniężnej przez uprawniony do tego organ regulacyjny [4].

Charakter odpowiedzialności administracyjnej

Z perspektywy przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na rynku paliw alternatywnych i elektromobilności, istotny zdaje się być fakt, że w polskim porządku prawnym odpowiedzialność administracyjna została zobiektywizowana [5]. Oznacza to, iż orzeczenie omawianych kar pieniężnych nie wymaga udowodnienia winy po stronie naruszającego, a jedynie samą bezprawność jego zachowania [6]. Z uwagi na szerokie „widełki” kwotowe przewidywane przez ustawodawcę podczas wytaczania granic wysokości kar, warto mieć na uwadze przepisy art. 189d kodeksu postępowania administracyjnego: „Wymierzając administracyjną karę pieniężną, organ administracji publicznej bierze pod uwagę:

1) wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia;

2) częstotliwość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w następstwie którego ma być nałożona kara;

3) uprzednie ukaranie za to samo zachowanie za przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;

4) stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa;

5) działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;

6) wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła;

7) w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony, na którą administracyjna kara pieniężna jest nakładana”.

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 2020 r. o sygnaturze II OSK 141/20 przez administracyjną karę pieniężną rozumie się określoną w ustawie sankcję o charakterze pieniężnym, nakładaną przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji, w następstwie naruszenia prawa polegającego na niedopełnieniu obowiązku albo naruszeniu zakazu ciążącego na osobie fizycznej, osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. […] Większość administracyjnych kar pieniężnych ma charakter obligatoryjny, a ewentualne miarkowanie możliwe jest w granicach wyznaczonych przepisami ustawy. Nie wyklucza to jednak zastosowania art. 189f § 1 pkt 1 k.p.a., o ile oczywiście spełnione są przesłanki wynikające z tej normy [7].

Jak wynika z orzecznictwa, przypadki ewentualnego odstąpienie od wymierzenia kary administracyjnej muszą mieć swoją podstawę w akcie indywidulanym i konkretnym – decyzji administracyjnej. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2020 r. o sygnaturze VI SA/Wa 2339/19, organ administracji publicznej jest obowiązany, po pierwsze, ocenić, jakie cele spełniają uprzednia kara i aktualna administracyjna kara pieniężna; po drugie, ustalić, które z wchodzących w rachubę celów kary uprzedniej i administracyjnej kary pieniężnej są tożsame; po trzecie, ocenić, czy i w jakim stopniu uprzednio nałożona kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna [8].

W wyroku z dnia 8 sierpnia 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi podkreślił natomiast, że istotą odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej jest nienakładanie tej kary, mimo, że doszło do naruszenia prawa przez obowiązanego (adresata zakazu). Nie oznacza to zarazem oparcia odpowiedzialności administracyjnej na zasadzie winy [9]. W ogólnym zakresie można przyjąć, że orzecznictwo dotyczące kar pieniężnych zostało wysoce rozwinięte na przestrzeni ostatnich dekad i na chwile obecną istnieje możliwość szerokiego korzystania z dorobku wypracowanego przez sądy.

Ponadto, do omawianych obciążeń finansowych stosuje się inne przepisy KPA o nakładaniu i łagodzeniu kar, w tym między innymi art. 189e: „W przypadku, gdy do naruszenia prawa doszło wskutek działania siły wyższej, strona nie podlega ukaraniu”, art. 189f o odstąpieniu od nałożenia kary oraz art. 189g i art. 189h o przedawnianiu się administracyjnych kar pieniężnych.

Jak wynika z przedstawionego stanu prawnego, przedsiębiorcy działający w branży związanej z elektromobilnością powinni mieć na uwadze fakt, że w przypadku niestosowania się do przepisów ustaw mogą ponieść dotkliwą odpowiedzialność finansową, sięgającą nawet kilku milionów złotych [10]. Tym bardziej istotne jest podkreślanie szeregu zalet, jakie niesie za sobą stała współpraca z profesjonalnymi doradcami prawnymi.

---

PRZYPISY:

[1] https://prawo.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-pia/33461/files/38niesiolowski.pdf

[2] https://gjw.pl/regulacje-w-energetyce/wysokie-kary-pieniezne-wymierzane-przez-prezesa-ure-na-podstawie-ustawy-o-elektromobilnosci/

[3] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 775 z późn. zm.).

[4] A. Piotrowska [w:] Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, A. Mituś, Warszawa 2021, art. 45.

[5] https://www.kpazdyb.pl/administracyjne-kary-pieniezne/ .

[6] https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/8439756,sankcje-administracyjne-zasady-o-jakich-powinny-pamietac-organy.html .

[7] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 2020 r. o sygnaturze II OSK 141/20.

[8] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2020 r. o sygnaturze VI SA/Wa 2339/19.

[9] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 8 sierpnia 2019 r. o sygnaturze III SA/Łd 464/19.

[10] https://www.gazetaprawna.pl/firma-i-prawo/artykuly/8325923,punkt-ladowania-pojazdow-elektrycznych-przepisy-prawo.html .

ŹRÓDŁA:

– akty prawne:

1. Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz.U.2023.875 t.j. z dnia 2023.05.09).
2. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1315 z późń. zm.).

• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 682 z późn. zm.).

– inne:

1. M. Frańczuk [w:] Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, A. Mituś, Warszawa 2021, art. 1.
2. A. Piotrowska [w:] Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, A. Mituś, Warszawa 2021, art. 45.
3. I. Gontarz, Literatura [w:] Skuteczność w prawie administracyjnym, red. C. Martysz, Warszawa 2022.
4. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 2020 r. o sygnaturze II OSK 141/20.
5. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2020 r. o sygnaturze VI SA/Wa 2339/19.
6. https://prawo.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-pia/33461/files/38niesiolowski.pdf
7. https://gjw.pl/regulacje-w-energetyce/wysokie-kary-pieniezne-wymierzane-przez-prezesa-ure-na-podstawie-ustawy-o-elektromobilnosci/
8. https://www.kpazdyb.pl/administracyjne-kary-pieniezne/
9. https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/8439756,sankcje-administracyjne-zasady-o-jakich-powinny-pamietac-organy.html
10. https://www.gazetaprawna.pl/firma-i-prawo/artykuly/8325923,punkt-ladowania-pojazdow-elektrycznych-przepisy-prawo.html