Modelarstwo lotnicze w świetle przepisów dronowych

Dynamiczny rozwój rynku dronów sprawił, że pod pojęciem bezzałogowych statków powietrznych (BSP) widzimy przede wszystkim wielowirnikowe urządzenia pionowego startu oraz lądowania. Te najczęściej spotykane są lekkie, a jednocześnie bardzo stabilne. Mogą także unosić się w powietrzu bez ruchu. Dodatkową zaletą jest łatwe sterowanie i manewrowanie. Nie należy jedna zapominać, że zanim tego typu urządzenia zaczęły wzbijać się w powietrze, prym wiedli członkowie klubów i stowarzyszeń modelarstwa lotniczego.

O problematyce modelarstwa lotniczego nie zapomniał jednak prawodawca unijny. Została ona uregulowana w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2019/947 z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych. O szczególnym podejściu do tematu świadczy chociażby pkt 27 preambuły:
„Ponieważ modele statków powietrznych uznaje się za bezzałogowe systemy powietrzne i zważywszy na wysoki poziom bezpieczeństwa, jaki potwierdza dotychczasowa eksploatacja modeli statków powietrznych w klubach i stowarzyszeniach, należy zapewnić płynne przejście od różnych krajowych systemów do nowych unijnych ram regulacyjnych, tak aby kluby i stowarzyszenia modelarstwa lotniczego mogły nadal działać w taki sam sposób jak obecnie, uwzględniając także dotychczasowe najlepsze praktyki istniejące w państwach członkowskich.”

Można z powyższego wnioskować, że Komisja uwzględniła w swoisty sposób – w porównaniu do „standardowych” pilotów BSP – wyższy stopień profesjonalizacji użytkowników tych modeli.

Wydawać by się mogło, że modele statków powietrznych nie są tym samym, co bezzałogowe statki powietrzne, jednak rozporządzenie 2018/1139 zrównuje te kategorie statków powietrznych do celów zastosowania jego przepisów, jeśli modele są używane gównie do celów rekreacji. W akcie prawodawczym określono, że w rozporządzeniach wykonawczym i delegowanym należy uwzględnić to, że takie modele statków powietrznych miały dotąd dobre wyniki w zakresie bezpieczeństwa, w szczególności modele obsługiwane przez członków stowarzyszeń lub klubów modelarskich, które opracowały specyficzne kodeksy postępowania w odniesieniu do takich działań. Ponadto, przyjmując te akty delegowane i akty wykonawcze, Komisja powinna uwzględniać potrzebę niezakłóconego przejścia od poszczególnych systemów krajowych do nowych unijnych ram regulacyjnych, tak aby modele statków powietrznych mogły być nadal eksploatowane tak jak obecnie, a także powinna uwzględniać najlepsze praktyki istniejące w państwach członkowskich (motyw 34 rozporządzenia 2018/1139).

Zgodnie z art. 2 pkt 10 rozporządzenia (UE) 2019/947 „klub lub stowarzyszenie modelarstwa lotniczego” oznacza organizację utworzoną zgodnie z prawem w państwie członkowskim w celu wykonywania lotów rekreacyjnych, lotów pokazowych, działalności sportowej lub przeprowadzania zawodów z użyciem bezzałogowych systemów powietrznych.

Istotny z punktu widzenia modelarzy jest art. 16 rozporządzenia (UE) 2019/947, który stanowi o możliwości wyłączenia wielu przepisów, które ograniczają możliwości wykonywania lotów dronami wykonywanymi w ramach klubów lub stowarzyszeń modelarstwa lotniczego. Przepisy te mają zapewnić pasjonatom modelarstwa lotniczego drogę do kontynuowania działalności hobbystycznej w sposób zbliżony do dotychczasowego i umożliwić uprawianie modelarstwa, jako dyscypliny sportu lotniczego (także przeprowadzania zawodów), w celu wykonywania lotów rekreacyjnych, lotów pokazowych – w taki sam sposób, jak przed wejściem w życie nowych przepisów.

Istotny dla modelarzy jest fakt, że 31 grudnia 2022 r. skończył się przewidziany dla nich okres przejściowy, zgodnie z art. 21 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego 2019/947. Od 1.01.2023 r. operacje wykonywane przy użyciu systemów bezzałogowych statków powietrznych (SBSP) w ramach klubów lub stowarzyszeń modelarstwa lotniczego mogą być wykonywane po zarejestrowaniu się klubu i stowarzyszenia oraz każdego z członków klubu lub stowarzyszenia w systemie rejestracji operatorów BSP.

Aby wykonywać loty w ramach klubów lub stowarzyszeń modelarstwa lotniczego od 1 stycznia 2023 r. należy zwrócić się z wnioskiem do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego o zezwolenie na operację wykonywane w ramach klubów i stowarzyszeń modelarstwa lotniczego. Zezwolenie to będzie zawierało warunki na jakich operacje mogą być wykonywane i ogranicza się do terytorium Polski.

Prezes Urzędu ma co najmniej 30 dni na wydanie zezwolenia.

Klub lub stowarzyszenie, po uzyskaniu zgody, będą odpowiedzialne za nadzór nad członkami organizacji i zapewnienie, że:

1. zrzeszeni piloci są informowani o warunkach i ograniczeniach określonych w zezwoleniu wydanym dla ich organizacji;
2. . zrzeszonych pilotów wspiera się w osiąganiu minimalnego poziomu kompetencji wymaganych do obsługi zdalnie sterowanego modelu latającego w bezpieczny sposób oraz zgodnie z warunkami i ograniczeniami określonymi w zezwoleniu;
3. klub lub stowarzyszenie modelarstwa lotniczego podejmuje odpowiednie działania w przypadku uzyskania informacji, że pilot modelu latającego wykonujący operacje w ramach klubu lub stowarzyszenia nie spełnia warunków i nie przestrzega ograniczeń określonych w zezwoleniu oraz, w razie konieczności, informuje o tym Urząd Lotnictwa Cywilnego;
4. klub lub stowarzyszenie modelarstwa lotniczego udostępnia, na wniosek Urząd Lotnictwa Cywilnego, dokumentację wymaganą do celów nadzoru i monitorowania.

Co ważne podkreślenia, zezwolenie na wykonywanie operacji w ramach klubów i stowarzyszeń modelarstwa lotniczego nie zwalnia z obowiązku rejestracji w rejestrze operatorów BSP.

Wniosek o wydanie zezwolenia na wykonywanie operacji w ramach klubów i stowarzyszeń modelarstwa lotniczego należy złożyć na wzorze dostępnym na stronie: https://ulc.gov.pl/_download/Drony/Wniosek_o_zezwolenie_modelarze_30_11.docx.

Wypełniając go dany podmiot musi m. in. wskazać:

1. numer rejestracyjny z rejestru operatorów Systemów Bezzałogowych Statków Powietrznych należący do klubu lub stowarzyszenia modelarstwa lotniczego wygenerowany z systemu drony.ulc.gov.pl/ zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) 2019/947;
2. nazwę klubu lub stowarzyszenia zadeklarowana podczas rejestracji w systemie drony.ulc.gov.pl/;
3. numer w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) albo Ewidencji stowarzyszeń zwykłych prowadzonej przez organ nadzorujący właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia zwykłego;
4. dokładny adres siedziby klubu lub stowarzyszenia modelarstwa lotniczego;
5. dane kontaktowe osoby odpowiedzialnej za operacje wykonywane w ramach klubu lub stowarzyszenia modelarstwa lotniczego oraz do udzielania odpowiedzi na ewentualne pytania dotyczące złożonej dokumentacji wystosowane przez Urząd Lotnictwa Cywilnego. Jeżeli jest to inna osoba niż wpisana, jako reprezentant klubu lub stowarzyszenia w KRS albo Ewidencji stowarzyszeń zwykłych, należy do wniosku dołączyć pełnomocnictwo do reprezentowania danego klubu lub stowarzyszenia;
6. miejsca, w których klub lub stowarzyszenie modelarstwa lotniczego zamierza prowadzić operacje wskazane np. za pomocą współrzędnych geograficznych;
7. cel operacji – na przykład loty rekreacyjne, loty pokazowe, działalność sportowa lub przeprowadzanie zawodów z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych. Należy wskazać wszystkie cele operacji, jakie dany klub będzie wykonywał. W przypadku lotów pokazowych, należy spełniać wymagania określone w art. 123 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. z 2022 r. poz. 1235, z późn. zm.) dotyczące pokazów lotniczych;
8. rodzaj operacji – VLOS (wykonywanie lotów w zasięgu wzroku) lub BVLOS (wykonywanie lotów poza zasięgiem wzrok);
9. maksymalną wysokość, z jaką będą wykonywane operacje z użyciem modeli latających oraz maksymalny zasięg lotów (pozioma odległość wykonywanych lotów);
10. minimalny wiek osoby, która może być członkiem stowarzyszenia – określony w dokumentach statutowych klubu lub stowarzyszenia modelarstwa lotniczego (np. statut lub regulamin). Należy wskazać punkt dokumentu statutowego klubu lub stowarzyszenia modelarstwa lotniczego załączonego do wniosku;
11. wymagane umiejętności oraz kompetencje, jakie musi posiadać pilot dopuszczony do lotów w ramach ww. klubu lub stowarzyszenia modelarstwa lotniczego. Można podać odniesienie do punktu z załączonej do wniosku dokumentacji.

Załącznikami do wniosku powinny być potwierdzenie opłaty skarbowej w wysokości 10 zł za wydanie zezwolenia na operacje w „kategorii szczególnej” w drodze decyzji. W tytule należy wpisać: „Nazwa operatora SBSP, opłata skarbowa za wydanie zezwolenia na operację wykonywane w ramach klubów i stowarzyszeń modelarstwa lotniczego”.

Bowiem zgodnie z art. 261 Kodeksu postępowania administracyjnego istnieje obowiązek uiszczenia opłaty skarbowej za wydanie zezwolenia na operacje w drodze decyzji. Opłaty skarbowe wynikają z załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2022 r. poz. 2142, z późn. zm.). Opłatę skarbową za wydanie zezwolenia na operacje w ramach klubów i stowarzyszeń modelarstwa lotniczego należy wnieść do Centrum Obsługi Podatnika m. st. Warszawy przelewem na numer konta bankowego 21 1030 1508 0000 0005 5000 0070 lub gotówką w kasie Centrum Obsługi Podatnika ul. Obozowa 57, 01-161 Warszawa.

Do wniosku załącza się także kopię dokumentu określającego strukturę organizacyjną klubu lub stowarzyszenia modelarstwa lotniczego. Ponadto, wniosek powinien zawierać jako załącznik kopię ubezpieczenia OC lub dokumentu stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia przez klub lub stowarzyszenie modelarstwa lotniczego. Zgodnie z art. 209 ust. 1 ustawy „Prawo lotnicze” istnieje obowiązek posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej eksploatując BSP o MTOM ≥20 kg. W zakresie odpowiedzialności cywilnej wobec osób trzecich, minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia w razie wypadku każdego ze statków powietrznych dla BSP o MTOM do 500 kg wynosi 0,75 SDR. Więcej informacji znajduje się w rozporządzeniu (WE) nr 785/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wymogów w zakresie ubezpieczenia w odniesieniu do przewoźników lotniczych i operatorów statków powietrznych (Dz.Urz. UE L 138 z 30.04.2004, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t. 8, str. 160).